“Offset” uygulaması nedir?

ABD’nin offset konusunda (dünya geneline) farklı uygulamaları dikkat çekiyor. Türkiye’yi, ABD Avrupa’nın içerisine koymuyor. Avrupa’ya 29,5 milyar$ lık satış yapmış olan ABD, bu satışına karşılık %92,6 offset oranını kabul etmiş ve 27,3 milyar$ lık offset anlaşmasını onaylamış.

Offset hakkında ABD’liler, Avrupalılar ne düşünüyor, bundan ne anlıyorlar? Konuyu şu şekilde tanımlamışlar:

• “Satıcı ülke, alıcı olan ülkeden mal veya hizmet satın almaya rıza gösterirse, offset meydana gelir.
• Ayrıca, alıcının ülkesinde ortak yatırım yaparlarsa offset gerçekleşebilir.”

Kısacası malı alan ülke, satandan offset uygulamasını talep ediyor. “Offset geniş bir yelpazede gerçekleşebilir. Özellikle hükümetlerin yaptığı büyük alt yapı proje ihalelerinde;

• Köprü inşaatları,
• Su arıtma tesisleri,
• Barajlar,
• Enerji santralleri,
• Hastane cihazları,
• Kara, hava ve deniz ulaşımı gibi sivil amaçlı yatırımlarda,
• Savunma amaçlı askeri vb. alımlarda uygulanır”.

Bu ifadeler “US Department of Commerce, Bureau of İndustry and Security Offsets in Defense Trade” birimi tarafından kongreye sunulan 12. raporda geçiyor. Offset’i alıcı ülke neden talep ediyor? Bunun cevabını da yayımlanan aynı raporda görebiliyoruz:

“Ülkesindeki istihdamın sürekliliğini sağlamak, endüstri bölgesi oluşturup geliştirmek veya ekonominin gelişmemiş bir bölümünü geliştirmek amaçlı modern teknolojiye sahip olmak, teknik ve mesleki eğitim almak ve ödeme konusunda yardım talebinde bulunmak”.

Amerika kongresine sunulmuş bir makalede 1 yayımlanmış tabloda şu bilgiler bulunmaktadır:

• “Yunanistan’ın offset alt sınırı 10 milyon$ dır. Yunanistan 10 milyon$ ve üzerindeki her dış alımdan offset talebinde bulunuyor ve bu oran savunma sanayinde minimum %120. Yunanistan bu kadar yüksek oran ile offset talebinde bulunurken neden tedirgin olmuyor? Neden yabancı büyük şirketler, Yunanistan’a gittiklerinde rahatsızlık duymuyorlar? Endişe etmiyorlar?
• Hollanda 5 milyon $ ve üzerindeki alımlarda offset talebinde bulunuyor ve offset oranı %100. Hollanda devleti bu oranı talep ederken neden çekinmiyor? Böylesi yüksek oranlardan, yabancılar rahatsız olur diye neden düşünmüyorlar? Neden?
• Polonya 17 milyon $ ın üzerindeki savunma ve askeri alımlarda %100 oranında offset’in uygulanmasını istiyor.
• İsviçre 17 milyon $ ın üzerinde %100 oranında offset talebinde bulunuyor.
• Tayvan 10 milyon $ ın üzerinde %70 offset talebinde bulunuyor.”
• Türkiye olarak ise 10 milyon$ ın üzerindeki alımlar için offset talebinde bulunuyoruz. Savunma alanındaki talebimiz yukarıda belirttiğim oranların hepsinden çok düşük, neden? Bizim, cari açığımızı kapatmamıza engel olacak düşük bir oran. Neden? Günümüzde hem sivil hem de savunma sanayinde yerlilik katkı payının %50 seviyelerine ve üzerine çıkarılması için çalışmalar devam etmektedir. Yapılan ihalelerin şartnamelerinde %50 yerlilik oranının yazılması yeterli olmuyor. Bu oranın ihaleyi yapan kurum tarafından yerine getirilip getirilmediğinin de takip edilmesi gerekiyor.

ABD’nin offset konusunda (dünya geneline) farklı uygulamaları dikkat çekiyor. Türkiye’yi, ABD Avrupa’nın içerisine koymuyor. Avrupa’ya 29,5 milyar$ lık satış yapmış olan ABD, bu satışına karşılık %92,6 offset oranını kabul etmiş ve 27,3 milyar$ lık offset anlaşmasını onaylamış. Avrupa ülkesi olmayan ülkelere ABD toplam 34 milyar$ lık satış yapmış ve sadece ortalama %42,4 offset oranı uygulamış. Bu uygulama ile şunu açıkça görüyoruz: gelişmekte olan ve Avrupa’nın dışındaki ülkelere karşı ABD farklı politika izliyor. Ama söz konusu Avrupa olduğu zaman %100 offset’i kabul ediyor. Bu veriler “BIS offsets database, U.S. Department of Commerce Bureau of Industry and Security December 2008, 2013” raporunda mevcuttur.

“Offset anlaşması direk veya dolaylı olabilir. Direk offset kontrat konusu olan iş ile ilgili aktiviteleri kapsar ve doğrudan iş ile ilgilidir. Alıcı ülkeye para veya iş veya teknoloji transferi ile de offset yükümlülüğü yerine getirilebilir. Satıcı ülke lisans vererek veya ortak üretim ile offset koşulunu yerine getirebilir. Dolaylı offset’ler ise servisler, eğitimler, farklı teknolojiler, bilgi transferi vb. alıcı ülkede iş olanaklarının artması, katma değerini arttırmak, yeni ürün geliştirmek gibi pek çok alanda olabilir. Satıcı şirketlerin offset yükümlülüklerini yerine getirme konusunda yardımcı olmak için ve offset’lerin ülkeye yarar getirecek hususlara odaklanması, ortak işletmeler kurulabilmesi için Kuveyt devleti 2007 yılında bütün bu işleri koordine ve takip edecek bir devlet şirketini kurmuştur.”2 Kuveyt’e neden gitmeliyiz in cevabını öğrenmiş oldunuz. Bizim de benzer yapılanmayı zaman geçirmeden kurmamız gerekiyor.